Agressief gedrag bij kinderen: 5 opvoedtips
Agressief gedrag kan voortkomen als onderdeel van de emotionele ontwikkeling van kinderen. Tijdens dit proces leren ze hoe ze kunnen omgaan met heftige emoties, hun behoeften kunnen uiten en met elkaar om moeten gaan.
Vaak gedragen kinderen zich agressief om hun woede of frustratie te uiten.
Problematisch gedrag kan verschillende vormen aannemen. Het kan variëren van slaan, schoppen en bijten, tot aan haren trekken, duwen of schelden.
Hoewel woede-uitbarstingen vaak voorkomen bij kinderen, kan het lastig zijn om achter de mogelijke oorzaken te komen en het probleem aan te pakken.
Ook als ouder of verzorger kun je verschillende emoties ervaren als je kind zich misdraagt, zoals verbazing of schaamte. Dat is niet erg. Het kan moeilijk zijn om met agressie om te gaan, maar je bent niet de enige die hiermee te maken heeft.
In dit artikel onderzoeken we een aantal veelvoorkomende redenen van agressief gedrag bij kinderen.
Voor ouders en verzorgers biedt het ook handvatten om je kinderen te leren om zich te uiten op een manier die niet kwetsend is.
Wat leidt tot agressie bij kinderen?
Hier zijn een aantal veelvoorkomende redenen:
- Ze raken gefrustreerd of worden boos als dingen niet gaan zoals ze willen.
- Ze kunnen uithalen naar anderen als ze niet weten hoe ze problemen moeten oplossen of met hun emoties moeten omgaan.
- Ze kunnen niet goed verwoorden wat ze willen of nodig hebben.
- Ze kunnen gaan slaan, schoppen of bijten om een reactie uit te lokken. De persoon die zich hierdoor gekwetst voelt en de aanwezige volwassenen reageren hier meestal heftig op.
- Jaloezie of onderlinge rivaliteit, vooral tussen broers en/of zussen, kan leiden tot een gevecht.
- Soms gedragen kinderen zich agressief om hun zin te krijgen, bijvoorbeeld omdat ze het speelgoed van een ander kind willen hebben of om aandacht van hun ouders te krijgen.
- Ze zijn overprikkeld, gestrest, moe of hebben honger.
- Kinderen kunnen agressief gedrag aanleren door anderen te observeren. Als ze andere mensen vaak zien ruziën of vechten, kunnen ze geneigd zijn om bij een conflict dit gedrag te kopiëren.
Soms hebben ouders overtuigingen die agressief gedrag ongemerkt kunnen verergeren, zoals: "Kinderen moeten hun energie en agressie kwijt kunnen, dat is onschuldig gedrag", "het is normaal gedrag voor een kind" of "kinderen moeten leren vechten zodat ze niet gepest worden."
Als kinderen krijgen wat ze graag willen door agressief te zijn, is het vaak moeilijk om betere manieren te leren. Hoe meer het agressieve gedrag een gewoonte wordt, hoe moeilijker het voor je kind is om dat te veranderen.
Omgaan met agressief gedrag bij kinderen: waar moet ik beginnen?
Zorg dat ze hun gevoelens kunnen benoemen
Gebruik alledaagse situaties om je kind iets te leren over emoties. Praat over gevoelens en erken ze: "Je ziet er boos uit. Is dat omdat je dacht dat het niet eerlijk was?"
Praat over hoe iedereen soms heftige emoties zoals boosheid, angst en verdriet ervaart, vooral als personen hun zin niet krijgen.
Laat je kind weten dat ongemakkelijke gevoelens normaal zijn en dat het oké is om boos of overstuur te zijn, maar dat het niet oké is om te schreeuwen of iemand pijn te doen.
Leg uit hoe ze rustig kunnen blijven als ze heftige gevoelens hebben. Bijvoorbeeld door langzaam en diep adem te halen, een andere activiteit te doen of even uit de situatie te gaan.
Zorg voor duidelijke, consistente regels
Praat met je kind op een moment dat iedereen zich op hun gemak voelt, en bedenk een paar eenvoudige regels over hoe je met elkaar omgaat.
Probeer de regels positief te formuleren: zorg ervoor dat regels aangeven wat kinderen in een bepaalde situatie moeten doen in plaats van wat ze niet moeten doen.
Voor jonge kinderen, zoals peuters en kleuters, kunnen de regels als volgt zijn: "Wees aardig tegen anderen", "deel je speelgoed" en "hou je handen en voeten thuis".
Voor oudere kinderen kun je de volgende regels hanteren: "Wees respectvol", "luister naar anderen" en "als je boos wordt, tel dan tot tien en haal diep adem voordat je reageert".
Kinderen kunnen in de war raken als ze hun ouders dingen zien doen die ze zelf niet mogen doen. Zorg dus dat je samen met je kind naar oplossingen zoekt en probeer zelf het goede voorbeeld te geven door de regels te volgen.
Stimuleer positief gedrag
Als je te maken hebt met een kind dat zich misdraagt, kun je het gevoel hebben dat je je kind constant aan het corrigeren bent of dat het wachten is op het volgende probleem.
Onthoud dat kinderen het beste reageren op positieve bevestiging. Daarom is het belangrijk om complimenten te geven als je kind zich goed gedraagt.
Als kinderen respectvol zijn, spullen delen, om de beurt spelen of meewerken, is dat een goed moment om ze aandacht te geven.
Hoe specifieker het compliment, hoe beter. Specifieke complimenten helpen kinderen om precies te begrijpen wat ze goed doen, zodat ze eerder geneigd zijn om dat gedrag te herhalen.
Als je bijvoorbeeld merkt dat je kind om de beurt speelt met een broertje of zusje kun je zeggen: "Wat goed dat jullie om de beurt spelen. Goed gedaan, heel fijn dat je je speelgoed deelt."
Als er geen conflicten zijn, is dat ook een goede gelegenheid om met kinderen te praten over hoe ze hun gevoelens kunnen uiten op een manier die niet kwetsend is.
Maar nogmaals, het is het beste om deze gesprekken te voeren wanneer alles soepel verloopt en iedereen zich op hun gemak voelt.
Geef het goede voorbeeld voor het omgaan met emoties
Kinderen observeren en leren van de belangrijkste volwassenen in hun leven hoe ze met heftige emoties moeten omgaan.
We kunnen kinderen leren hoe ze met hun emoties moeten omgaan en problemen rustig kunnen oplossen door zelf het goede voorbeeld te geven.
Stel je bijvoorbeeld voor dat je thuiskomt na een zware werkdag. Je bent nog steeds chagrijnig en je kind wil naar het park, maar je reageert kortaf. Wat kun je nu zeggen?
"Sorry dat ik zo kortaf reageerde. Ik heb een lange werkdag achter de rug en ik ben gefrustreerd, maar dat is geen excuus om het op jou af te reageren. Laat me even op de bank tot rust komen met een kopje thee. Daarna gaan we samen naar het park. Dus maak eerst je huiswerk af en pak dan je voetbal. Wat vind je daarvan?"
Situaties als deze zullen niet altijd soepel verlopen. Maar elke keer dat je als ouder of verzorger zoiets zegt, leer je je kind belangrijke levensvaardigheden: je emoties herkennen, verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag, je verontschuldigen en het weer goedmaken.
Zo geef je op een positieve manier aan dat het oké is om heftige emoties te voelen en dat het net zo belangrijk is om er goed mee om te gaan.
Het kan ook goed zijn om met je partner of andere verzorgers te praten over hoe jullie omgaan met stressvolle situaties, zodat jullie elkaar kunnen steunen.
Hoe kalmeer je een boos kind?
Het kan een echte uitdaging zijn om met het agressieve gedrag van een kind om te gaan.
Het is oké om gefrustreerd of boos te zijn. Maar boos worden of gaan schreeuwen kan ervoor zorgen dat de situatie verder escaleert.
Probeer dus vooral om rustig te blijven.
Door er bewust voor te zorgen dat je rustig blijft, kun je de situatie de-escaleren en geef je je kind het goede voorbeeld.
Haal diep adem en tel tot tien voordat je reageert.
Zo kun je ervoor zorgen dat kinderen zich veilig voelen, omdat ze weten dat je zowel met je eigen emoties als die van anderen kunt omgaan, zelfs in moeilijke situaties.
Agressie: wanneer moet je je zorgen maken?
Het komt vaak voor dat kinderen zich agressief gedragen als onderdeel van hun ontwikkeling.
Uit onderzoek blijkt dat woede-uitbarstingen het vaakst voorkomen rond de 18 tot 24 maanden en langzaam afnemen tot de leeftijd van 5 jaar.1
Als uiting van hun gevoelens vertonen hele jonge kinderen vaak agressief gedrag zoals slaan, bijten, schoppen of krabben, omdat ze nog niet de juiste (verbale) vaardigheden hebben geleerd om met heftige emoties om te gaan.
Oudere kinderen en tieners kunnen agressief worden als ze worstelen met hun emoties, te maken krijgen met uitdagingen of veranderingen op school, of om hun zin te krijgen.
Jij kent je kind het beste. Als je het gevoel hebt dat je kind erg vaak agressief gedrag vertoont, of zich misdraagt op een manier die schadelijk is voor het kind zelf of voor anderen, is het een goed idee om hulp te zoeken.
Je bent niet de enige die dit meemaakt en er zijn mensen die je kunnen steunen. Vraag bij het consultatiebureau, CJG of huisarts om advies.
Referenties
1 Liu et al. (2013). Understanding aggressive behaviour across the lifespan. J Psychiatr Ment Health Nurs, 20(2), 156.