Kinderen leren omgaan met de stress van onzekerheid

Kinderen en tieners hunkeren naar zekerheid, net als volwassenen. Daarom bestaan er al duizenden jaren waarzeggers en horoscopen. En al worden dit soort dingen vaak ontkracht, mensen willen graag weten wat er gaat gebeuren. Kinderen en tieners zijn hierin niet anders.

Onzekerheid is onprettig, maar niet ondraaglijk

Uit onderzoek weten we dat onzekerheid ervoor zorgt dat onze hersenen harder gaan werken. Als er veel onzeker is, kost het ons brein meer inspanning om de dag door te komen. Ouders kunnen deels zekerheid bieden, door een vast ritme aan te bieden. En door consequent te zijn. Dit ondersteunt de ontwikkeling van kinderen. Ze kunnen zich focussen op het leren van nieuwe vaardigheden, in plaats van dat ze zich zorgen maken over wat er gaat gebeuren. Bijvoorbeeld: een vaste ochtendroutine helpt kinderen te focussen op het leren van meer zelfstandigheid.

Maar je kunt in het leven niet alles onder controle houden, zelfs niet in ideale omstandigheden. Leren omgaan met een bepaalde mate van onzekerheid en leren omgaan met veranderingen, zijn belangrijke vaardigheden. Dat gaat niet vanzelf. Ouders kunnen kinderen en tieners helpen om deze vaardigheden te ontwikkelen. Voor sommige kinderen is dat moeilijker dan voor anderen. Het kan dus soms wat langer duren om dat te leren.

Help je kind bij zijn emotionele vaardigheden

Kinderen en tieners hebben hulp nodig om met gevoelens van onveiligheid en onzekerheid om te gaan. Dit is nog belangrijker in tijden van stress. Zelfs nu we herstellen van de wereldwijde coronapandemie, zijn er nog veel dingen onzeker. Gelukkig is er veel medische kennis om ons te helpen. Maar zelfs als de vaccinatiegraad stijgt, zullen de gevolgen voor het onderwijs en de economie vast nog wel een tijd aanhouden. Kinderen vragen zich misschien af wat er gaat gebeuren.

Kinderen en tieners leren veel van de volwassenen om hen heen, gewoon door te kijken en te luisteren. Volwassenen kunnen het goede voorbeeld geven. Door hun manier van reageren en door wat ze zeggen, laten ze zien hoe je met onzekerheid om kunt gaat. Ook als het niet fijn voelt, zijn er toch manieren om ermee om te gaan. Sommige ouders hebben het gevoel dat ze altijd het antwoord moeten weten. Maar het is prima om tegen kinderen te zeggen dat je iets niet weet. Eigenlijk is het zelfs beter. Je laat dan zien dat het niet erg is om niet alles te weten. Bovendien leer je je kind een vaardigheid die erg wordt onderschat, namelijk om hulp vragen of informatie vragen als je het nodig hebt.

Het is ook belangrijk om zo eerlijk mogelijk te zijn. Eén manier om te reageren als je iets niet weet, is voorstellen om samen informatie te zoeken. Stimuleer een open houding en benut kansen om meer te leren.

Het vraagt oefening om te leren omgaan met moeilijke emoties. Een positieve, liefdevolle omgeving waarin kinderen over hun emoties kunnen praten, helpt echt. Het is belangrijk dat kinderen en tieners zich gewaardeerd voelen. Net zoals het belangrijk is dat ze weten dat het prima is om allerlei onprettige gevoelens te mogen uiten, zoals verdrietig zijn of je zorgen maken. Neem die emoties serieus. Zorg ervoor dat je het niet onbelangrijk maakt of juist heel boos wordt. Laat zien dat allerlei emoties er mogen zijn en geaccepteerd worden. Begeleid kinderen om deze op een goede manier te uiten. Bijvoorbeeld: “Het is heel normaal om boos te zijn. Het is niet goed om dan iemand te slaan.”

Kinderen moeten leren om over emoties te praten, in plaats van onprettige emoties weg te stoppen. Soms werkt het voor jonge kinderen beter om erover te tekenen. Ook oudere kinderen hebben vaak hulp nodig om hun gevoelens te benoemen, herkennen en erover te praten. Gevoelens kunnen ook op andere manieren worden geuit, zoals op creatieve manieren, door muziek of sport, door tijd door te brengen in de natuur of door in een dagboek te schrijven.

Stimuleer je kind om erop te vertrouwen dat hij met onzekerheid om kan gaan

Je kunt je kind ook stimuleren om te vertrouwen op zijn eigen emotionele veerkracht. Dit zal je kind helpen bij alle ups en downs die er in het leven zullen zijn. Iedereen is weleens verdrietig of boos. Vaak gaan die gevoelens vanzelf weer over. Leren omgaan met onvoorspelbare en onzekere situaties kost tijd. Een positieve gezinsomgeving helpt hierbij. Kinderen kunnen daarin leren dat je op een gezonde manier kunt omgaan met onprettige gevoelens.

Een andere manier om met de ups en downs om te gaan, zijn probleemoplossende vaardigheden gebruiken. Dat kunnen we aan kinderen leren. In plaats van antwoorden en oplossingen geven, stimuleren we kinderen om zélf met ideeën te komen. Voor ingewikkelde problemen kan een gestructureerd plan voor probleemoplossing worden gebruikt. Door kinderen deze vaardigheden te leren, help je hen omgaan met wat er op het moment gebeurt. Het helpt hen ook bij toekomstige uitdagingen.

Er zijn praktische en gemakkelijk te gebruiken opvoedtips, die je kunt leren in één van de cursussen van Positief Opvoeden, Triple P. Deze tips helpen je om het emotionele welzijn en de ontwikkeling van kinderen te begeleiden, ook in tijden van stress en onzekerheid. Je kiest zelf wat past bij jouw gezin en welke tips jij wilt gebruiken.

Er zijn onder andere twee interactieve online cursussen: Positief Opvoeden Online (0-12 en tieners). Ze bieden beide allerlei tips en ideeën voor positief opvoeden. Er is ook een module over de coronacrisis. Die helpt je om rustig en positief te blijven. Je leert hoe je kunt reageren op angsten van kinderen, hoe je hen leert hiermee om te gaan en hoe je veerkracht bij kinderen kunt stimuleren.

Er zijn nog meer manieren om ondersteuning te krijgen van Positief Opvoeden, Triple P. Op onze website vind je daar informatie over. In veel regio’s is er ook face-to-face ondersteuning beschikbaar, zoals bij wijk- of buurtteams, consultatiebureaus en de JGZ. Zij hebben vaak tipsheets met ideeën over specifieke onderwerpen.